از آنجایی که ساروج به عنوان یکی از مصالح مورد استفاده معماران ایرانی در قدیم ، به شمار می آید، شاید بگویید که این مبحث ارتباطی با فلز و فلزیاب ها ندارد اما افرادی که در این زمینه فعالیت داشته اند می دانند که ساروج می تواند چه مشکلاتی را در امر گنجیابی و جست و جوی فلزات در زیر زمین به وجود آورد. در طول تاریخ از این مواد برای ساخت پل ها، صدها و… نیز استفاده می شد. و برای ذفن گنجینه ها در زیر زمین کاربرد بسیاری داشت که در این متن به آن اشاره خواهیم کرد.

ساروج چیست؟

ساروج ماده ای است که از ابتکارات معماران ایرانی به شمار می آید.  در معماری های قدیم از آن به عنوان یک متریال ساختمانی استفاده می کردند. در گذشته به دلیل نبود بتن، سیمان و مصالح نظیر آن معمارها برای استحکام و مقاومت بیشتر ساختمان های خود از ساروج استفاده می کردند. در طول تاریخ از این مواد برای ساخت پل ها، صدها و… نیز استفاده می شد. ساروج در کشورهایی نظیر یمن، سلطنت عمان و ایران در شهر شوشتر یافت شده است. در عصر حاضر نیز بسیاری معتقدند که این مواد از سیمان محکم تر است.

مواد تشکیل دهنده ساروج و روش های ساخت آن

برای ساخت ساروج ابتدا خاک رس و آهک را به نسبت شش و چهار مخلوط کرده و به خوبی آن را ورز می دهیم. سپس مقداری خاکستر و مقداری مواد الیافی به آن اضافه می کنیم. مخلوط به دست آمده را با چوب هایی به قطر 10 سانتی متر می کوبند تا کاملا با هم مخلوط شوند.

ساروج ها معمولا به دو روش سرد و گرم تهیه می شوند. در روش گرم کلوخ های آهک رس دار را می کوبند تا نرم شده و خاک نرم به دست آمده را با کاه و آب مخلوط می کنند. سسپس گل به دست آمده را با ضخامت 10 سانتی مترروی زمین پهن کرده تا خشک شود. سپس با آسیاب کردن تکه های خشک شده که بعد خشک شدن پخته می شوند ساروج گرم به وجود می آید. رنگ این نوع ساروج ها عمدتا لیمویی یا قهوه ای روشن است.

برای ساخت ساروج سرد، ابتدا آهک شفته را با خاکستر، ماسه بادی، خاک رس و لوئی مخلوط می کنیم. در این مورد بنا بر کاربرد ساروج می توان افزودنی های مختلفی به آن بی افزایید مثل موی بز یا گوساله، سفیذه تخم مرغ، موی انسان، چربی گوساله و… این مدل ساروج برای دفن گنجینه ها و دفینه ها استفاذه می شود.

استفاده از ساروج در گنجینه ها

از ساروج تنها برای ساختمان سازی استفاده نمی شد بلکه از این مواد برای دفن کردن گنجینه های مختلف نیز استفاده می شد. اکثر دفینه های سنگی دارای این پوشش هستند، تا کسی نتواند به راحتی به آنها دسترسی پیدا کند. زیرا ساروج از محکم ترین موادی به شمار می آید که در این امر مورد استفاده قرار گرفته این ماد با استحکام خود مشکلات زیادی را برای کاوش گران و گنجیابان به وجود آورده است. وجود ساروج به عنوان پوشش دفینه ها و گنجینه ها امکان دسترسی به آنها را بسیار سخت می کند. هدف اصلی برای ایجاد این پوشش برای گنجینه ها ایجاد امنیت و محافظت از انها بوده است. ساروج ها انواع مختلفی دارند که بنا بر استحکام و قدرت نفوذ ناپذیری از آنها یاد می شود ساروج سیاه از محکم ترین ساروج ها به شمار می آید و بعد از آن ساروج طسی، سفید و خاکستری ساروج های محکمی به شمار می آیند. در دفن گنجینه ها از این انواع استفاده می شد. تا به امروز602  نوع ساروج شناخته شده اسن که 52 نوع آنها فاقد زیر خاکی بوه اند.

امروزه با توجه به پیشرفت های موجود راه های مختلفی برای شکستن و نفوذ به ساروج ها ذکر شده است. این روش ها نیاز به ابزار، تجهیزات و امکانات مخصوص دارد که در صورت نبود چنین امکاناتی نمی توان به ساروج نفوذ کرد. لاذم به ذکر است که این ماده به نوعب شکستنی نیست و برداشتن آن از روی دفینه ها بسیار سخت صورت می پذیرد.

چند روش برای از بین بردن و نفوذ به ساروج عبارت است از:

1. استفاده از مواد منبسط شونده
2. استفاده از حلال ها
3. استفاده از مواد آتشباری ( انفجارهای کنترل شده )